เย น กาหนฺติ โอวาทํ นรา พุทฺเธน เทสิตํ พฺยสนํ เต คมิสฺสนฺติ รกฺขสีหิว วาณิชา.
ณ บัดนี้อาตมาภาพจักได้แสดงพระธรรมเทศนา พรรณนาเนื้อความแห่งพุทธภาษิตที่ต้งไว้เป็นนิเขปบทในเบื้องต้น เพื่อเป็นเครื่องฉลองศรัทธา บารมี เพิ่มกุศลบุญราศรี แด่ญาติโยมสาธุชนคนใจบุญ ท. ที่ได้มาร่วมทำบุญ รักษาศีล เจริญภาวนา ในวันธรรมสวนะนี้
ความว่า อันวิชา มีค่า มากเหลือแสน ไม่เหมือนแม้นมีเงินตรามากแค่ไหน มีวิชา มีค่า กว่าสิ่งใด ช่วยทำให้พ้นภัย และเจริญ หากไม่เรียนวิชาในวันนั้น ก็ไม่มีตัวฉันในวันนี้ หากไม่เรียนวิชาของชีวี เงินทองมีก็ต้องหมดไปเร็วพลัน บางวิชาอาจจะยากสักกระหน่อย เราต้องค่อยเพียรพยายามและขยัน เรียนทีละนิด พิชิตและฝ่าฟัน ในสักวันสิ่งที่ฝันนั้น อาจกลายเป็นจริง
ธรรมดาผู้รู้ทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นบิดามารดา ครู อุปัชฌาย์อาจารย์ ย่อมช่วยสั่งสอน อบรมบ่มนิสัยให้บุคคลแต่คนได้เติบโตมาเป็นผู้ใหญ่ที่ดีมีความรู้ในวันข้างหน้า และนำความรู้ที่ได้นั้นไปอบรมสั่งสอนศิษย์ต่อไปเรื่อย ๆ จากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งในที่นี้จะกล่าวถึง ผู้รู้ทั้งหลาย มีพระพุทธเจ้าเป็นต้น ย่อมแนะนำสั่งสอนบุคคลอื่น ด้วยเรื่องที่เป็นประโยชน์ เป็นบุญเป็นกุศล เพื่อให้ผู้ฟังนำไปประพฤติ ปฏิบัติ ให้เกิดความสุขแก่ตนเอง และบุคคลอื่น คือ ทรงสั่งสอนประโยชน์ในปัจจุบัน ประโยชน์ในสัมปรายภพ และประโยชน์อันสูงสุดคือพระนิพพาน ประโยชน์ในปัจจุบัน คือ ทรงสั่งสอนเรื่องความขยัน การรู้จักเก็บรักษา การคบเพื่อน คนสัตบุรุษ และการเลี้ยงชีพที่เหมาะสม เพื่อให้ผู้ปฏิบัติสามารถตั้งตัวมีฐานะมั่นคงได้ในชาตินี้ ประโยชน์ในสัมปรายภพ คือ ทรงสั่งสอนเรื่องศรัทธา การเชื่อสิ่งที่ควรเชื่อ การรักษาศีล การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย การเฉลี่ยความสุขให้แก่ผู้อื่น ด้วยการบริจาคทาน บริจาคปัญญา คือการบริจาคความรู้ ส่วนประโยชน์อันสูงสุดคือ ทรงสอนเรื่องนิพพาน อันเป็นที่ดับกิเลส และกองทุกข์โดยสิ้นเชิง เมื่อผู้รู้ทั้งหลายสั่งสอนสิ่งใดแล้ว หากบุคคลใดไม่เชื่อฟัง ไม่ปฏิบัติตาม ผู้นั้นย่อมจักประสบกับความลำบากในภายหลังอย่างแน่นอน เช่น ท่านสอนเรื่องศีล การรักษาศีล ก็เพื่อให้ผู้ปฏิบัติเป็นคนดี ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ไม่ลักทรัพย์ของบุคคลอื่น ไม่ประพฤติผิดในกาม เป็นต้น เพราะการละเมิดศีล ทำให้เกิดความเสียหายต่าง ๆ เช่น เป็นคนอายุสั้น ทรัพย์สินสูญหาย มีเรื่องทะเลาะวิวาทในครอบครัว เป็นต้น ดังเรื่อง ลูกเนื้อหัวดื้อ ในครั้งพุทธกาลก่อนโน้น มีเนื้ออยู่ฝูงหนึ่ง อยู่ในป่าใหญ่แห่งหนึ่ง นางเนื้อได้นำเอาลูกของตนไปมอบให้พี่ชายที่เป็นนายฝูง สอนมารยาเนื้อให้ เนื้อพี่ชายก็รับว่าจะช่วยสอนให้ แล้วสั่งให้ลูกเนื้อนั้นมาเรียนตามเวลาที่กำหนดไว้ แต่ลูกเนื้อขัดคำสั่ง ไม่มาเรียนตามที่นัดไว้ แอบไปเที่ยวเล่นซุกซนตามลำพัง ปรากฏว่าไปติดบ่วงของนายพรานเข้าให้ เมื่อแม่เนื้อทราบจึงไปถามพี่ชายว่า ได้สอนอุบายให้หลายหรือเปล่า พี่ชายตอบว่า เจ้าอย่าถามถึงลูกหัวดื้อของเจ้าเลย เขาไม่ได้มาเรียนตั้ง ๗ วันแล้ว เจ้าจงกลับไป แม่เนื้อก็กลับไป ส่วนลูกเนื้อตัวนั้น ก็ถูกนายพรานฆ่า ตัดขนไปขาย แร่เนื้อไปกิน มาชาติสุดท้าย เนื้อหลายชายได้เกิดมาเป็นพระว่ายากองค์หนึ่ง เนื้อน้องสาวได้มาเกิดเป็นนางอุบลวรรณา เนื้อพี่ชายได้เกิดมาเป็นพระพุทธเจ้า เรื่องนี้ชี้ให้เห็นว่า การว่ายากสอนยาก เป็นการไม่ดีเลย และมีเรื่องกลับกันอีกเรื่อง คือ เรื่อง ลูกเนื้อผู้ว่าง่าย มีนางเนื้อ มีพี่ชายเนื้อ และหลานเนื้อเช่นเคย แต่หลานเนื้อตัวนี้ว่าง่ายสอนง่าย ตั้งใจเรียนจริง ๆ และอยู่มาวันหนึ่ง ลูกเนื้อหรือหลานเนื้อตัวนี้ ก็ได้ไปติดช่วงของนายพรานเข้าให้เช่นกัน เมื่อติดบ่วงก็ได้ร้องขึ้นด้วยเสียงอันดัง เมื่อเนื้อทั้งหลายได้ฟังก็ตกใจกลัวแตกหนีไป แม่เนื้อรู้ว่าลูกของตนไปติดบ่วงของนายพราน จึงรีบไปแจ้งให้พี่ชายทราบ พี่ชายตอบว่า เจ้าอย่าเป็นทุกข์ไปเลย ลูกของเจ้าได้เรียนมารยาเนื้อหมดทุกอย่างแล้ว ในไม่ช้าก็จะหลุดจากบ่วงของนายพรานมาได้ แล้วกล่าวต่อไปว่า หลายชายของเราเป็นผู้รู้จักกลั้นลมหายใจ ผ่อนลมหายใจเข้าออกทางช่องจมูกข้างล่าง ซึ่งติดแนบอยู่กับพื้นดิน จะหลอกลวงนายพรานด้วยอาการ ๖ อย่าง คือ จักเหยียดเท้าทั้ง ๔ ออก แล้วนอนตะแคง จักคุ้ยหญ้าและฝุ่นด้วยกีบเท้า ๑ จักแลบลิ้นออกให้ล้อย้อยลง ๑ จักทำให้ท้องมองดูนูนขึ้น ๑ จักขี้เยี่ยวออกมา ๑ จักกลั้นลมหายใจไว้ได้ ๑ อีกอย่างหนึ่ง คือจักกวาดฝุ่นและทรายให้กองไว้ข้างหน้าบ้าง ผลักให้ออกไปข้างหลังบ้าง ทำอาการดิ้นไปมาในข้างทั้งสองบ้าง ตะเบ็งท้องขึ้นข้างบน แขม่วท้องลงข้างล่างบ้าง กล่าวคือแกล้งตายนั่นเอง เนื้อหลานชายของเราจักทำอุบายหลอกนายพรานอย่างนี้ได้แน่ เมื่อนายพรานไปเห็นเข้า ก็เข้าใจว่า เนื้อตัวนั้นตายแล้ว จึงแก้บ่วงออก แล้วเที่ยวไปตัดกิ่งไม้ใบไม้มา เพื่อที่จะรองเชือดเนื้อ ตัดขน ถลกหนังตามสบายใจ ส่วนลูกเนื้อรู้อย่างนั้นแล้ว ก็รีบลึกขึ้นสลัดกายแล้ววิ่งหนีไปโดยเร็วพลัน มาชาติสุดท้ายลูกเนื้อที่เป็นหลานชาย ได้มาเกิดเป็นพระราหุล ลุงได้มาเกิดเป็นพระพุทธเจ้า เรื่องนี้ชี้ให้เห็นว่า การว่าง่ายสอนง่ายเป็นการดี และชี้ให้เห็นเล่ห์กล มายาย่อมมีแม้กระทั่งใน สัตว์ป่า เพื่อเอาชีวิตรอด อย่าว่าแต่มนุษย์เลย ฉะนั้น ผู้หวังความสุขความเจริญทั้งหลายในชีวิต พึงทำตามโอวาทคำสั่งสอนที่ผู้รู้ทั้งหลาย มีพระพุทธเจ้า เป็นต้น จะประสบความสุขอย่างแน่นอน ดังในแสดงมาด้วยประการฉะนี้ ในสุดท้ายปลายเทศนา อาตมาภาพ ขออ้างเอาคุณพระศรีรัตนตรัย มีพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ในสากลและจักรวาล จงมาดลบันดาลให้ทุกท่านประสบแต่ความสุข ความเจริญ ยิ่ง ๆ ขึ้นไป เอวํ ก็มีด้วยประการฉะนี้.
เรียบเรียงโดย สิรินฺธโรภิกฺขุ ๔ มีนาคม ๒๔๖๐