ขานนาค คือ การกล่าวคำขอบรรพชาอุปสมบท ของนาคในพิธีบวช
ขานนาค เป็นคำที่ใช้เรียกการที่นาคผู้ต้องการ จะอุปสมบทเป็นภิกษุประคองผ้าไตรจีวรเข้าไปหา พระอุปัชฌาย์ท่ามกลางสงฆ์ที่นั่งอันดับอยู่แล้ว กล่าวคำขอบรรพชาอุปสมบทด้วยเสียงดังฟังชัด พอให้สงฆ์ที่ประชุมกันอยู่ในที่นั้นได้ยินทุกรูป เรียกการกล่าวคำขอเช่นนี้ว่า ขานนาค
ขานนาค มีคำสำหรับกล่าวโดยเฉพาะ เป็นภาษามคธ เป็นคำเฉพาะที่วางไว้เป็นแบบมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล มีความหมายว่าขอบวชเพื่อบรรลุพระนิพพานอันเป็นที่สลัดออกจากกองทุกข์ทั้งมวล ขอสงฆ์ได้โปรดเอ็นดูให้อุปสมบทด้วยเถิด
แม้ในการบวชเป็นสามเณรก็อนุโลมใช้คำและเรียกตามนี้